Παρατηρητική Μάθηση (Observational Learning)

από τη διεύθυνση: http://www.funderstanding.com/observational_learning.cfm

Αποκαλείται και  Θεωρία της κοινωνικής μάθησης (social learning theory) και αναφέρεται στηναλλαγή συμπεριφοράς ενός παρατηρητή όταν δει τη συμπεριφορά ενός προτύπου – μοντέλου. Η συμπεριφορά ενός παρατηρητή μπορεί να επηρεαστεί από τις θετικές ή αρνητικές συνέπειες – που αποκαλούνται έμμεση-συμβολική ενίσχυση ή τιμωρία (vicarious reinforcement/punishment) – ενός μοντέλου συμπεριφοράς.

Ο παρατηρητής θα μιμηθεί τη συμπεριφορά ενός μοντέλου, αν αυτό περιέχει χαρακτηριστικά, όπως ταλέντο, ευφυΐα, δύναμη, καλή τύχη, ή δημοτικότητα, που ο παρατηρητής βρίσκει ελκυστικά ή επιθυμητά. Ο τρόπος που αντιμετωπίζεται το μοντέλο θα επηρεάσει τον παρατηρητή. Όταν η συμπεριφορά του μοντέλου επιβραβεύεται, ο παρατηρητής είναι περισσότερο πιθανό να αναπαράγει την επιβραβευμένη συμπεριφορά. Όταν το μοντέλο τιμωρείται, ένα παράδειγμα έμμεση-συμβολικής τιμωρίας, ο παρατηρητής είναι λιγότερο πιθανό να αναπαραγάγει την ίδια συμπεριφορά. Η «απόκτηση» μιας συμπεριφοράς διαφέρει από την «εκτέλεση» μιας συμπεριφοράς. Μέσω της παρατήρησης, ο παρατηρητής μπορεί να αποκτήσει την συμπεριφορά χωρίς να την εκτελέσει. Ο παρατηρητής μπορεί αργότερα, σε καταστάσεις όπου υπάρχει κάποιο κίνητρο να λειτουργήσει έτσι, να επιδείξει την συμπεριφορά.

Οι διαδικασίες που εμπλέκονται στην μάθηση με παρατήρηση είναι η προσοχή (attention), η συγκράτηση (retention), η παραγωγή (production) και τα κίνητρα (motivation).

Για να μάθει ένας παρατηρητής πρέπει να προσέξει συμβαίνει γύρω του. Η προσοχή επηρεάζεται τόσο από τα χαρακτηριστικά του μοντέλου, όσο και από χαρακτηριστικά του παρατηρητή, όπως είναι οι προσδοκίες του παρατηρητή ή το επίπεδο συναισθηματικής διέγερσης (emotional arousal). Ο παρατηρητής πρέπει να θυμάται την συμπεριφορά που παρατήρησε. Αυτό συμβαίνει με την οργάνωση και κωδικοποίηση της πληροφορίας σε μια μορφή εύκολα ανακλητή ή μέσω της νοερής επανάληψης. Η αναπαραγωγή της συμπεριφοράς του μοντέλου από τον παρατηρητή δεν είναι πάντοτε εφικτή. Είναι διαφορετικό να παρακολουθείς τις ταχυδακτυλουργικές κινήσεις ενός ζογκλέρ και άλλο να τις επαναλαμβάνεις στο σπίτι σου. Τέλος, ο παρατηρητής θα επιλέξει ανάλογα με τα κίνητρά του (παρουσία ενίσχυσης ή τιμωρίας στο μοντέλο ή στον ίδιο τον παρατηρητή) αν θα εκτελέσει ή όχι την συμπεριφορά που παρατήρησε.

Η σχέση ανάμεσα στο πρόσωπο, την συμπεριφορά και το περιβάλλον αποκαλείται «τριαδική αμοιβαιότητα» (reciprocal determinism= αμοιβαία αιτιοκρατία?). Η συμπεριφορά του ατόμου και το περιβάλλον επηρεάζονται από τις γνωστικές λειτουργίες του ατόμου, τα εγγενή χαρακτηριστικά του, την προσωπικότητα και τις στάσεις του. Η συμπεριφορά ενός προσώπου μπορεί να επηρεάσει το αυτοσυναίσθημά του και τις στάσεις και πεποιθήσεις του για τους άλλους. Παρομοίως, το περισσότερο μέρος από αυτά που ξέρει ένα άτομο προέρχεται από περιβαλλοντικές πηγές, όπως τηλεόραση, γονείς και βιβλία. Το περιβάλλον επίσης επηρεάζει τη συμπεριφορά: αυτό που παρατηρεί ένα πρόσωπο μπορεί να επηρεάσει πάρα πολύ αυτό που κάνει. Οι μαθητές πρέπει έχουν ευκαιρίες παρατήρησης και μοντελοποίησης συμπεριφορών που έχουν θετική ενίσχυση.

Στο σχολείο θα πρέπει να δίνονται περισσότερες ευκαιρίες συνεργατικής μάθησης, επειδή οι μαθητές μαθαίνουν περισσότερα όταν συνεργάζονται σε ένα κοινωνικό περιβάλλον. Επιπλέον η αξιολόγησηθα πρέπει να στηρίζεται πρώτα στην διαμόρφωση ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος.

Κοινότητες Πρακτικής (Communities of Practice, CoPs)

από τη διεύθυνση: http://www.funderstanding.com/communities_of_practice.cfm

Η μάθηση είναι μια πράξη συμμετοχής σε μια «κοινότητα πρακτικής». Οι κοινότητες πρακτικής ως όρος εξερευνήθηκαν για πρώτη φορά από το Ινστιτούτο Έρευνας της Μάθησης, που προέρχεται τη Xerox Corporation στο Palo Alto, CA. Το Ινστιτούτο ακολουθεί μια διεπιστημονική προσέγγιση στην έρευνα της μάθησης, εμπλέκοντας γνωστικούς επιστήμονες, οργανωτικούς ανθρωπολόγους (εφαρμόζουν τις αρχές της Ανθρωπολογίας σε οργανισμούς και επιχειρήσεις) και παραδοσιακούς εκπαιδευτικούς.

Οι κοινότητες πρακτικής θεωρούν ότι η μάθηση είναι  κοινωνικό φαινόμενο, καθώς οι άνθρωποι μαθαίνουν μέσα από τις  κοινότητες στις οποίες ανήκουν. Η γνώση εντάσσεται στη ζωή των κοινοτήτων και στις διαμοιρασμένες αξίες, πεποιθήσεις. Είναι ένα με την πράξη, τις κοινωνικές σχέσεις και την ειδίκευση αυτών των κοινοτήτων. Μάθηση και συμμετοχή είναι το ίδιο πράγμα. Αλλαγή μάθησης σημαίνει και αλλαγή θέση στην κοινότητα. Αλλά και πράξη σημαίνει μάθηση. Παράλληλα, το επίπεδο της μάθησης καθορίζει και το κύρος ή την ικανότητα συνεισφοράς μέσα στην κοινότητα.

Οι διδάσκοντες πρέπει να αναγνωρίζουν τη μάθηση που λαμβάνουν οι μαθητές τους στις δικές τους κοινότητες. Μπορούν να οργανώνουν πρακτικές εργασίες και κοινωνικές σχέσεις που έχουν ένθετη τη γνώση, για παράδειγμα, μαθητείες (apprenticeships), σχολική μάθηση, μάθηση με υπηρεσίες (μέθοδος διδασκαλίας, μάθησης και συλλογισμού που συνδυάζει σχολικά μαθήματα με ουσιαστική υπηρεσία, συχνά εθελοντική υπηρεσία) κλπ. Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δημιουργούν για τους μαθητές τους ευκαιρίες επίλυσης πραγματικών προβλημάτων με ενήλικους, σε πραγματικές μαθησιακές καταστάσεις.